ترکیه اخیرا از یک سو کارزار امنیتی گسترده‌ای را برای مقابله با چالش مهاجران غیرقانونی راه‌اندازی کرده و از سوی دیگر شرایط اعطای شهروندی این کشور را سخت کرده است. افزون بر آن، دولت ترکیه تصمیم گرفته است پرونده صدها هزار نفری را که به‌تازگی تابعیت ترکیه را دریافت کرده‌اند، به‌ویژه کسانی که با بهره‌گیری از روش‌های استثنایی شهروندی این کشور را به دست آورده‌اند، دوباره بررسی‌ کند.

این کارزار که بلافاصله پس از پایان انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی در ماه مه ۲۰۲۳ به راه افتاد و در شهرهای مختلف ترکیه به‌ویژه استانبول که جذاب‌ترین شهر برای مهاجران و پناهجویان است، تاکنون ادامه دارد، به دستور علی یرلی‌کایا، وزیر کشور ترکیه اجرا می‌شود که در بخش‌های مختلف وزارت کشور ترکیه از جمله اداره مهاجرت تغییراتی ایجاد کرده است.

یرلی‌کایا در عین حال رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه را در جریان تلاش‌های این وزارتخانه برای مبارزه با مهاجرت غیرقانونی و راهکارهای گسترده‌ای که در سراسر این کشور به‌ویژه استانبول به منظور تشدید برخورد با مهاجران غیرقانونی و کسانی که شرایط دریافت اقامت را ندارند، قرار می‌دهد.

نقض شروط دریافت شهروندی

به گزارش رسانه‌های نزدیک به دولت ترکیه، یرلی‌کایا با تایید بر اینکه در دوره گذشته اتباع خارجی برای اخذ تابعیت ترکیه تخلف‌های زیادی کردند، گفت: برای اخذ تابعیت ترکیه، بازاری وجود دارد بنابراین باید محدودهای جدیدی برای اعطای تابعیت اعمال شود.

دولت ترکیه حدود پنج سال پیش، اعطای تابعیت به خارجی‌ها را طبق شرایط خاص و در ازای سرمایه‌گذاری یا خرید ملک آغاز کرد. مخالفان دولت بارها از این تصمیم به‌شدت انتقاد و خاطرنشان کردند که این اقدام باعث شده است پاسپورت ترکیه اعتبارش را از دست بدهد. به اعتقاد آن‌ها، هدف از این تصمیم جمع‌آوری آرای جدید برای حزب حاکم، یعنی عدالت و توسعه بود.

این در حالی است که در جریان انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری و پارلمانی ترکیه، مخالفان دولت بیشتر بر موضوع پناهندگان، به‌ویژه شهروندان سوریه، مهاجران غیرقانونی و سهل‌انگاری در اعطای تابعیت و اقامت به خارجی‌ها تمرکز داشتند. رسانه‌های نزدیک به دولت گزارش دادند که اردوغان برای تشدید مبارزه با مهاجرت غیرقانونی به این کشور و اتخاذ تدابیر سخت‌تری با هدف افزایش محدودیت‌ در روند اعطای شهروندی ترکیه دستورالعمل‌های جدیدی را صادر کرده است. پس از برگزاری انتخابات، اردوغان به شهروندان این کشور قول داد که به‌زودی تغییراتی چشمگیری برای مبارزه با مهاجرت غیرقانونی را شاهد خواهند بود.

گذرگاهی به سوی اروپا

روزنامه حریت روز شنبه ۲۲ ژوییه ۲۰۲۳، به نقل از منابع دیپلماتیک نوشت که ترکیه در چارچوب طرح پیوستن به اتحادیه اروپا، شرایط اعطای شهروندی را سخت خواهد کرد. منابع یادشده افزودند که با هدف سخت‌گیری و محدود کردن اعطای تابعیت ترکیه به پناهجویان به ویژه سوری‌ها مطالعاتی انجام خواهد شد؛ به عبارت دیگر ترکیه در اعطای تابعیت به پناهجویان دقت بیشتری خواهد داشت.

از سوی دیگر، یک مقام ارشد ترکیه به پایگاه خبری «خبرلر» گفت که ترکیه پس از اعلام موافقت با ارائه درخواست پیوستن سوئد به ناتو به پارلمان ترکیه برای تصویب، حمایت کامل غرب از جمله لغو تحریم‌ها و تسهیل اعطای ویزا به شهروندان ترکیه را به دست آورده است.

ترکیه و اتحادیه اروپا در ۱۸ مارس ۲۰۱۶ توافق‌نامه مهاجرت و پذیرش مجدد پناهندگان را امضا کردند. هدف از انعقاد این توافق‌، محدود کردن جریان حرکت پناهندگان سوری به اروپا از طریق یونان بود و ترکیه در ازای پذیرش شروط این توافق‌نامه، به امتیازهایی از جمله حمایت مالی به مبلغ شش میلیارد یورو برای میزبانی از پناهندگان، معافیت شهروندان ترکیه از ویزای شینگن و آغاز بحث احیای مجدد توافق‌نامه اتحادیه گمرکی که در سال ۱۹۹۵ امضا شد، دست یافت.

انتخابات محلی

در میان ۸۱ استان ترکیه، استانبول میزبان بیشترین تعداد پناهجویان است و طبق آمار رسمی بیش از ۱.۵ میلیون خارجی از جمله بیش از ۵۳۰ هزار پناهجوی سوری در این شهر زندگی می‌کنند. این در حالی است که وزارت کشور ترکیه تایید می‌کند مبارزه با مهاجرت غیرقانونی یکی از اولویت‌های اصلی پلیس است. 

وزیر کشور ترکیه گفت: پلیس ترکیه بازرسی از مهاجران غیرقانونی را در تمام ایالت‌ها به‌ویژه استانبول افزایش داده و متعهد شده است که طی چهار تا پنج ماه به حضور مهاجران غیرقانونی در شهرهای ترکیه پایان دهد. او افزود: واحدهای پلیس و نیروی انتظامی در سراسر ترکیه پاسپورت، شناسنامه و مدارک اقامتی را بررسی می‌کنند و زمانی که با مهاجران غیرقانونی مواجه شوند، آن‌ها را برای گرفتن اثر انگشت به بازداشتگاه‌ها می‌فرستند، سپس افراد یادشده را برای اخراج از کشور به اداره مهاجرت منتقل می‌کنند.

او تصریح کرد: مهاجران غیرقانونی افرادی‌اند که یا به صورت غیرقانونی وارد ترکیه شده‌اند یا با وجود پایان مدت ویزای اقامتشان، در این کشور مانده‌اند یا اینکه بدون داشتن اجازه کار، مشغول کارند.

مخالفان می‌گویند اردوغان که به دلیل مشکل مهاجران نتوانست در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری پیروز شود، اکنون این کارزار گسترده را به راه انداخته است تا خود را برای انتخابات محلی که در ماه مارس آینده برگزار می‌شود، آماده کند. حزب حاکم عدالت و توسعه در انتخابات محلی مارس ۲۰۱۹ شهرهای بزرگ ترکیه از جمله استانبول و آنکارا را از دست داد. حالا  در پی پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی اخیر در ماه مه گذشته، تصمیم دارد استانبول را پس بگیرد.

تغییر جمعیتی

اقامت شهروندان خارجی در ترکیه به‌ویژه سوری‌ها با مخالفت شدید احزاب افراطی ناسیونالیست از جمله حزب «ظفر» به رهبری اومیت اوزداغ، که با خارجی‌ها برخورد خصمانه‌ای دارد، مواجه‌ است.

از سوی دیگر، مراد اردوغان، رئیس مرکز تحقیقات پناهندگی و مهاجرت، گفت: افزایش شمار پناهندگان از کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان و سوریه بر ترکیب جمعیتی ترکیه به‌ویژه در شهر استانبول که به کانون تجمع پناهندگان تبدیل شده، تاثیر بسیاری گذاشته است. او افزود: استانبول عملا دستخوش تغییر جمعیتی شده، چون در این شهر بزرگ که جمعیت آن نزدیک به ۱۸ میلیون نفر است، حدود ۱.۵ میلیون خارجی زندگی می‌کنند.

چالش ادغام مهاجران در جامعه ترکیه

مراد اردوغان افزود: یکی از عمده‌ترین مشکلات پیش‌رو این است که اغلب پناهندگان نمی‌توانند در جامعه‌ای که زندگی می‌کنند، ادغام شوند. این امر ناشی از دو مشکل بزرگ است: مشکل اول، دشواری کنترل پناهندگان است که شمار آن‌ها هر روز افزایش می‌یابد و مشکل دوم انزوای پناهندگان از سایر افراد جامعه است، زیرا اغلب مهاجران در مناطق و محله‌هایی زندگی می‌کنند که ساکنانشان را پناهندگان تشکیل می‌دهند.

او خاطرنشان کرد که دلیل انزوا و جدایی پناهندگان از جامعه این است که آن‌ها در محله‌هایی که اقوام، آشنایان و دوستانشان تردد دارند، زندگی می‌کنند و این بزرگ‌ترین مانع بر سر راه ادغام و سازش بین افراد جامعه است. تردیدی نیست که اگر پناهندگان پیوسته با دوستان، آشنایان، آرایشگران، خواربارفروش‌ها و رستوران‌های خود در ارتباط باشند، دیگر به ایجاد ارتباط با سایر افراد جامعه نیازی نمی‌بینند و همین امر به ظهور ساختارهای اجتماعی موازی منجر می‌شود.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط